Հնագետները Գվատեմալայում հայտնաբերել են մայաների թագավորական գերեզմանոց՝ Կուտց Չման արքայի դամբարանը (K'utz Chman), որը բնակվել է Քծա 8-րդ դարում ու համարվել է այդ քաղաքակրթության հիմնադիրը: Այս մասին տեղեկացնում է Daily Mail-ը:
Դամբարանը հայտնաբերվել է Գվատեմալայի հարավ-արևմուտքում՝ Տակալիկ-Աբախ հնագիտական հուշարձանի մոտակայքում:
Գերեզմանոցում հայտնաբերվել են մեծ քանակությամբ հնագիտական իրեր՝ նեֆրիտե շատ հուլունքներ, նույն նյութից և կերամիկական տիկնիկներ ու տարատեսակ թաղարներ:
Գիտնականներին դեռ չի հաջողվել գտնել մարդկային աճյուն:
Հնագետները դամբարանը հայտնաբերել էին դեռ 2012թ. հունիսին, սակայն միայն հիմա են պարզել, որ այն Կուտց Չմանի դամբարանն է: Այդպիսի եզրակացության համար հիմք են ծառայել նեֆրիտե մարդուկի և դամբարանի այլ իրերի վրա առկա հիերոգլիֆները:
Հողանմուշի անալիզը ցույց է տվել, որ դամբարանը կառուցվել է Քծա 770-510 թթ.:
Գիտնականների խոսքով՝ Կուտց Չմանը Օլմեկների քաղաքակրթությունից Մայաների քաղաքակրթության անցման շրջանում եղել է գերագույն քուրմը: Նրանք ենթադրում են, որ հենց նա է նախաձեռնել մայաների համար բնութագրական դարձած բուրգերի (ավելի հին քառակուսի կառույցների փոխարեն), ինչպես նաև քարե շինությունների կառուցումը, որոնք պատկերում են թագավորական ընտանիքին:
